Nederland heeft wel degelijk een eetcultuur, stelt culinair auteur en presentatrice Janny van der Heijden in haar nieuwe boek ‘Smaakpalet van de Lage Landen’. Ze wijst op de enorme hoeveelheid schilderijen uit de zeventiende eeuw waarop voedsel en drank centraal staan. Aan de hand van deze schilderijen vertelt ze het verhaal van onze eetcultuur. Want: “Een beeld zegt meer dan duizend woorden.”
Van der Heijden houdt van schilderijen waarop eten is afgebeeld. “Van jongs af aan ben ik gefascineerd door stillevens waarop eten en drinken te zien is. Eindeloos kon ik ernaar kijken en fantaseren wat er op te zien was en hoe het moeten hebben gesmaakt.” Deze fascinatie is nooit verdwenen en daarom besloot ze een boek erover te schrijven. Met daarbij de kanttekening dat ze weliswaar een groot liefhebber van kunst, cultuur en historie is, maar geen kunsthistoricus of socioloog. ‘Smaakpalet van de Lage Landen’ is dus geen wetenschappelijk werk, maar de eigen interpretatie van Van der Heijden.
De zeventiende eeuw was periode van welvaart voor Nederland en zorgde voor een bloeiperiode van stillevens die een rijke eetcultuur tonen. Van overvloedige pronkstillevens, de sobere banketjes en ontbijtjes tot stillevens met zeebanket, wild en fruit. In de achttiende eeuw wordt het genre minder populair. Daarom heeft Van der Heijden haar boek ingedeeld in twee delen en gaat het grootste deel over de zeventiende eeuw.
Ze start met een inleidend hoofdstuk over de geschiedenis van Nederland, gevolgd door uitleg over het stilleven. Daarna kiest ze ervoor om per ingrediënt te kijken naar de kunst, de geschiedenis en het gebruik. Dat betekent dat er onder andere hoofdstukken over vis, vlees, wild, brood en zuivel, zijn. Daarnaast kijkt ze ook naar de wereld om de ingrediënten heen in de vorm van hoofdstukken als de keuken, etiquette en tafelmanieren, en de verschillen tussen arm en rijk. De uitgebreide verhandeling over de zeventiende eeuw gaat naadloos over in de periode daarna. Het start weer met een stuk over de geschiedenis. En daarna volgen de nieuwe ingrediënten van deze periode zoals de aardappel, de tomaat en de opkomst van fastfood.
Het kan niet anders dan dat een boek met als uitgangspunt stillevens boordevol afbeeldingen staat. Van een spread over twee pagina’s tot kleine afbeeldingen in de lopende tekst. Soms gaan afbeeldingen alleen gepaard met de titel, maar vaak omschrijft Van der Heijden wat er te zien is en geeft soms ook de symbolische interpretatie. ‘Smaakpalet van de Lage Landen’ bevat dus niet alleen veel informatie over onze eetcultuur, maar is ook een lust voor het oog vanwege de grote hoeveelheid afgebeelde kunst. Kortom, een aanrader voor iedereen die van eten, kunst en geschiedenis houdt.
Dit artikel verscheen eerder op: Bakkers in bedrijf