In 1949 volgde mijn vader een cursus ijsbereiding in Amsterdam. Ik leerde de kneepjes van het vak vervolgens van hem. IJsmaken was een zeer lucratieve handel in die tijd. Vandaag de dag gaat het er heel anders aan toe dan toen ik in 1950 bij mijn vader ijsdraaide. In de gewone huizen was nog geen koelkast of vriezer aanwezig, dus het vereiste meer planning. Wanneer de weersberichten goed waren, haalde je op zaterdag bijvoorbeeld vier of zes staven ruw ijs. De hoeveel staven die nodig was, werd bepaald door de mate van de positiviteit van de vooruitzichten. De staven werden bij ons dan onder zakken in de steeg gelegd.
Mijn vader klopte de grote ruwe ijsstaven fijn, gooide er zout op en draaide het in de ijsmachine. De machine was een Boku, een Duits merk. Je kon zoveel ijs draaien als je ‘kou’ voorradig had. Het kwam regelmatig voor dat hij meer ijs kon verkopen, maar dat de staven ijs door het gebruik weg waren gesmolten. Dan kon hij dus geen ijs meer draaien.
Zondag meest lucratief
Wanneer mijn vader tijdens het ijsdraaien er weer ruw ijs bij deed, moest hij eerst water aftappen om overlopen te voorkomen. Het bakkersijs ging in een speciaal vakje in dezelfde machine en daaruit verkochten we het ijs voor 5 cent en 10 cent. In het assortiment zat ook nog een ‘spatie’ voor 25 cent. Dat was een ijsje tussen twee boterkoeken, die we ook zelf bakten. Op de zondagen dat wij ijs draaiden, verdienden we meer dan met de hele week broodbakken. Dit ondanks de 14 zakjes brood die mijn vader omzette.
Iedere maandag werd de machine weer uitelkaar gehaald en schoongemaakt. Op zondag gingen we eerst om 7 uur ’s ochtends naar de kerk. Daarna maakten we de machine eerst met chloor schoon en zetten hem weer inelkaar. Het ruwe ijs en zout gingen er in en na een half uurtje wachten konden we ijs draaien.
Polonaise
Als de kersttijd aanbrak, maakten we polonaises van schuim, in de vorm van een ster of een klok met een deksel. In de polonaise werd ijs gedaan en na het kerstdiner werd de polonaise aangesneden en geconsumeerd. Het was toen niet gemakkelijk om de polonaise goed bij de klant te bezorgen, want zij hadden geen koelkast of vriezer. Ik moest toen dus snel van de ene naar de andere klant na een telefoontje op Eerste Kerstdag.
Theo Spil
Bakkerijmuseum De Oude Bakkerij - Medemblik